Demiryollarına yeni model
Demiryollarına yeni model
BY ONUR UYSAL ON 6 KAS 20
Demiryollarında TCDD çatısı altında toplanan faaliyetlerin ayrıştırılması ve TCDD’nin ana statüsünün değiştirilmesi gündemde.
Anadolu Ajansı’nın önceki yayınladığı haberde, demiryollarının yeniden yapılandırılmasına yönelik bir komisyon kurulacağı duyuruldu. Bu komisyon, demiryollarının halen TCDD altında toplanan faaliyet birimleri organizasyonel olarak birbirinden ayrıştırılması ve yeniden yapılandırılması için gerekli adımları belirleyecek. Bu sayede demiryollarında serbestleşmenin yaygınlaştırılması hedefleniyor.
TCDD’nin ana statüsü değişecek
Haberdeki en kritik başlık, TCDD’nin ana statüsünün değişecek olması. TCDD halen özerk, özel hukuk hükümlerine tabi bir iktisadi devlet teşekkülü. Haberde nasıl değiştirileceği yönünde bir bilgi yer almasa da, havayollarında serbestleşme ve THY modelinin örnek alınması, yani TCDD’nin tamamının ya da bir kısım faaliyet birimlerinin bağımsız birer anonim şirkete dönüşmesi şaşırtıcı olmayacaktır.
TCDD bağımsız birimlere ayrılacak
Haberde, altyapı yapımı, bakımı, şebeke yönetimi, emniyet yönetimi, denetim, tren işletmeciliği, demiryolu araçlarının sahipliği, imalatı, bakım onarımı gibi faaliyetlerin birbirinden ayrıştırılacağı bilgisi geçiyor. Son dönemde faaliyetlerin organizasyonel olarak birbirinden ayrıştırılmasına yönelik bazı adımlar atılmış, tren işletmeciliği alanında TCDD Taşımacılık, demiryolu aracı imalatı alanında Türasaş kurulmuştu. Haber, ayrı faaliyet birimlerinin bağımsız ayrı iktisadi teşekküller altında toplanacağı işaretini veriyor.
Yeni şirketler gelebilir
Serbestleşme ve yeniden yapılandırma, Sırbistan, Bulgaristan, Macaristan gibi pek çok ülkede, altyapı, yük ve yolcu birimlerinin ayrı şirketlere dönüştürülmesini beraberinde getirmişti. Bu ayrıştırmada yolcu hizmetlerinde devlet desteği devam ederken, yük hizmetlerinde devlet şirketi diğer şirketlerle rekabet ortamına bırakıldı. Türkiye’nin gündeminde yük ve yolcu birimlerinin ayrıştırılması şimdilik yok, ancak gelebilir.
Öte yandan, AA’nın haberi, daha da kapsamlı bir ayrıştırmanın yaşanabileceğine işaret ediyor. Halen TCDD altındaki yapım, bakım yönetim, denetim birimlerinin, Türasaş altında bulunan imalat ve bakım-onarım faaliyetlerinin ayrıştırılması masada olacak. Haberde geçen “demiryolu araçlarının sahipliği” konusu ise, tüm yük ve yolcu vagonlarını elinde bulunduran ve bunları isteyen tüm operatörlere kiralayan bir şirketin oluşturulabileceğine işaret ediyor.
Özel sektörün önü açılacak
Yukarıdaki ayrıştırmalardan özellikle bazıları özel sektörün işine yarayacak gibi gözüküyor. Zaten komisyonun amacının da demiryollarında serbestleşmenin yaygınlaştırılması olduğu haberde belirtilmiş.
Bu ayrıştırmalardan en kritiği “demiryolu araçlarının sahipliği”. Kurulan ilk iki özel operatör, lokomotif ve vagonlarını TCDDT’den kiralayarak faaliyete başlamıştı. Eğer yolcu ve yük vagonları, tren operatörü olan TCDD Taşımacılık’tan alınır ve ayrı bir işletmeye verilirse, yani devlet operatörü (TCDD Taşımacılık) veya özel operatörler, vagonlarını (hatta belki lokomotiflerini), bu firmadan aynı şartlarla kiralayacak olursa, yeni lokomotif ve vagonlara yatırım yaparak faaliyete başlamaktan kaçındığı gözlenen özel sektörün önü hayli açılmış olur. Bu durumda, yük tarafında yeni operatörleri cesaretlendirebileceği gibi kamu destekli yolcu taşımacılığına girmeye istekli özel firmaların da işini kolaylaştırmış olacak.
Sektörde özel şirketlerin varlığı tren işletmeciliği ile de sınırlı değil. Vagon üretimi ve bakım onarımından da özel sektör pay almakta. Ancak bu pay hayli küçük. TCDD Taşımacılık’ın ihtiyaç duyduğu yeni vagonlar ile eski vagonların bakımları tümüyle TCDD teşekküllerine yaptırılıyor, özel sektör genelde TCDD teşekküllerinin alt yüklenicisi olarak görev alıyor. İmalat ve bakım alanındaki bir ayrıştırma, bu alanda da özel sektörün pazardan daha fazla pay almasını sağlayabilir.
